Odak Grup Görüşmesi Nedir?

      

       “Odak Grup (focus group)” görüşmesi, ilk kez 1991 yılında pazarlama ve psikoloji uzmanı Ernest Dichter tarafından kullanılmıştır. "Odak grup genellikle bazı ortak özelliklere sahip 4-12 katılımcı ve bir moderatörle gerçekleştirilen, katılımcıların gerçek düşüncelerini saklama gereği duymayacağı çok sesli bir ortam yaratılarak veri toplamayı amaçlayan bir tekniktir."[1]

       Odak Grup Görüşmesi, belirli bir konu hakkında, katılımcıların algı ve düşüncelerine ilişkin derinlemesine bilgi toplamak amacıyla yapılır. Önceden belirlenmiş bir konuyu tartışma amacıyla Araştırmacı tarafından belirli kriterlere göre seçilerek bir araya gelmiş olan sınırlı bir katılımcı grubuyla yapılan, yönlendirilmiş bir tartışma yöntemidir.

       Standartlaştırılmış veri toplama araçlarının kullanılmaz.

       Genellikle sosyal bilimlerde, pazarlama araştırmalarında, eğitimde ve sağlık alanında kullanılır.

       Katılımcı sayısı grup başına 6 kişidir.

       (Proje kapsamındaki odak grup görüşmelerinde katılımcılar 6 Şubat Depremi’nde zarar görmüş olan insanlar arasından seçilir.)

       Yaş, cinsiyet, öğrenim durumu, meslek gibi faktörlere göre dengeli bir grup oluşturulur.

       Sessiz, rahat, dikkat dağıtıcı olmayan bir ortam seçilir.

       Moderatör, katılım için gönüllüleri, çalışmanın amacı ve konusu hakkında yeniden bilgilendirir.

       Yapılan araştırmanın herhangi bir siyasi amacı olmayıp, tamamen ilmî araştırmalara yol gösterici sonuçlara ulaşabilmek amacıyla yapılacağını vurgular. 

       Görüşme kayıtlarının gizli kalacağını ve sadece araştırma için kullanılacağını belirtir. Ulaşılan sonuçların proje raporunda paylaşılacağını; ayrıca, dikkat çeken anlatı, düşünce ve mesajların, isim verilmeden farklı akademik çalışmalarda (makale, tebliğ, kitap) yer alacağını söyler.

       Ses kaydı için katılımcılardan izin alır. Ses kaydını başlatır.

       Moderatör önce katılımcıları tanıtır.

       Moderatörün uyacağı kurallar:

1.        Tarafsız davranır; yönlendirici olmaz, tartışmayı doğal bir akışta sürdürür.

2.        Tüm katılımcıların dâhil edilmesini sağlamak için belirli kişilere soru sormaktan kaçınır. Her kesin duygu ve düşüncelerini ifade etmeleri için geri planda kalan katılımcılar konuşmaya teşvik eder.

3.        Katılımcıların duygusal hassasiyetlerine özen gösterir.

4.        Belirli bir nizama göre hazırlanmış olan soruları sırayla sorar, grubu doğal şekilde tartışmaya teşvik eder.

5.        Moderatör, konudan sapma olduğunda müdahale eder.

6.        Gerekirse ara soru ve yumuşatıcı ifadeler kullanarak konuşmayı yönlendirilir.

7.        Konuşmayı verimli kılmak için soru başına müzakere veya tartışma süresi 5-20 dakika ile sınırlandırılır. Görüşmenin toplam süresi, genelde 60-90 dakika arasıdır.

      

       Sorular Genelden özele doğru bir yapı izler.

       Ortalama 6-8 ana soru hazırlanır.

       Araştırma amacına göre yardımcı sorular veya senaryolar eklenebilir.

      

       GÖRÜŞME SÜRECİNİN AŞAMALARI

​

       a. Görüşmeye Isınma Soruları

       Görüşmenin ilk anlarında katılımcıların gerginliğinin azaltılması için yapılan hazırlık aşamasıdır. Bu aşamada katılımcılardan kendileri hakkında bilgi sahibi olunması için kısa bir kayıt formunu doldurmaları istenir. Bu formda isim, yaş, cinsiyet, eğitim durumu ve gelir seviyesi gibi basit bilgiler mevcuttur.

       Sonrasında katılımcıları ısıtma amacıyla ve rahat cevap vermeleri için önem arz etmeyen sorular sorulur. Bu sorular araştırma için kritik öneme sahip olmayan sorulardan seçilir. Ayrıca bu aşamada katılımcılar moderatör tarafından gözlemlenir, pasif durumdaki katılımcılar teşvik edilmek üzere belirlenir.[2]

       b. Geçiş Soruları

       Araştırmanın ısınma kısmı ile anahtar sorular bölümü arasında geçiş niteliği taşıyan aşamadır. Buradaki sorular giriş kısmındaki kolaylıkla cevaplanan sorulara göre daha derinlikli sorulardır. Ortalama 3-5 dakika süren konuşmalarla katılımcılar artık diğer katılımcılarla da etkileşim içerisinde bulunmaya başlarlar.

       c. Anahtar Sorular:

       Araştırma kapsamında ulaşılmak istenen asıl bilgiler bu kısımda elde edilmektedir. Soruların moderatör tarafından harfiyen ezberlenmesi şart değilse de iyi özümsenmesi gerekir. Bu soruların cevaplandırılması için ortalama ve yaklaşık 15 dakika kadar süre ayrılır.

      

       d. Araştırma Soruları:

       Anahtar sorular kadar derinliği olmayan ancak araştırmanın gövdesine de katkısı bulunan sorulardır. Bu soruların da cevaplanmaları ortalama 10-15 dakika kadar sürmektedir. Bu süre katılımcıların motivasyonuna göre değişebilmektedir.

      

       e. Genel Değerlendirme ve Kapanış Soruları:

       Genellikle gövde sorulara nazaran daha az önem arz eden tek bir sorudan oluşan aşamadır. Araştırma açısından kritik sorular bu aşamaya bırakılmamalıdır. Bu noktada katılımcıların motivasyonuna göre özellikle yapılandırılmamış veya yarı yapılandırılmış görüşmelerde kapanış sorusu sayısı birden fazla da olabilmektedir.

      

       f. Final Sorusu

       Katılımcılara konu üzerine eklemek istedikleri bir şey olup olmadığı sorulur. Katılımcılardan son cümleleri istenir. Örneğin;

       - Burada söylenenlere bir şeyler eklemek ister misiniz?

       veya

       - Paylaşmak istediğiniz başka duygu, düşünce ya da öneriniz var mı?

      

       Etkinlikten üyelerden bir Veri koleksiyonunuzu kullanın ve çalışmanızın genel bulguları hakkında raporlar oluşturun.

       Oturum sonlanmadan hemen önce veya sonrasında moderatör, nicel veriler toplamak için odak grup üyelerinden hazırlamış olduğu bir geri bildirim formunu doldurmalarını isteyebilir. Formdaki sorularla  hem etkinliğin nasıl geçtiği hem de etkinlikte yer almayan bazı özel detaylar ek veri olarak toplanabilir.

      

       g. Teşekkür ve Hediyelendirme

       Bu kısımda katılımcılara, araştırmaya yaptıkları katkılardan ötürü teşekkür edilir. Gösterdikleri çaba için moderatör ekibi tarafından ufak hediyelerle ödüllendirilirler. Ancak literatürde odak grup çalışmasına katılanlara belirli bir ücret ödenmesi gerektiğini savunan pek çok çalışmayla da karşılaşmak mümkündür.[3]

      

       Tablo 1: Odak Grup Görüşmesinde Ortaya Çıkabilecek Olası Sorunlar ve Baş Etme Yolları

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

      

       (Tablo kaynak:, Ömay Çokluk; Kürşad Yılmaz; Ebru Oğuz, "Nitel Bir Görüşme Yöntemi: Odak Grup Görüşmesi", Kuramsal Eğitimbilim, 4 (1), 104.)

​

      

       KAYNAKLAR

       https://www.questionpro.com/blog/tr/odak-grup-nedir-ve-nasil-yapilir-ornekler/

       GÜLCAN, C., “Nitel Bir Veri Toplama Aracı: Odak (Focus) Grup Tekniğinin Uygulanışı Ve Geçerliliği Üzerine Bir Çalışma”, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4/2 (2021), 94-109.

       ÇOKLUK, Ömay; YILMAZ, Kürşad; OĞUZ, Ebru, "Nitel Bir Görüşme Yöntemi: Odak Grup Görüşmesi", Kuramsal Eğitimbilim, 4/1 (2011), 95-107.

      

      

       DİPNOTLAR 

[1] Gülcan, C. (2021). Nitel Bir Veri Toplama Aracı: Odak (Focus) Grup Tekniğinin Uygulanışı Ve Geçerliliği Üzerine Bir Çalışma. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 97.

[2] Gülcan, “Nitel Bir Veri Toplama Aracı: Odak (Focus) Grup Tekniğinin Uygulanışı Ve Geçerliliği Üzerine Bir Çalışma”,  102.

[3] Gülcan, “Nitel Bir Veri Toplama Aracı: Odak (Focus) Grup Tekniğinin Uygulanışı Ve Geçerliliği Üzerine Bir Çalışma”,  102.